تداخل اثر دارو ، غذا

تداخل اثر دارو ، غذا – تداخلات بی‌شماری بین داروها و مواد غذایی اتفاق می‌افتد که برخی از آنها می‌توانند منجر به اختلال در سیستم حیاتی بدن شوند.
مبحث تداخل بین دارو و مواد غذایی شامل اثراتی که داروها می‌توانند بر روی وضعیت تغذیه‌ای افراد اعمال نمایند و همچنین اثراتی که مصرف موادغذایی و وضعیت تغذیه‌ای می‌توانند برروی کارآیی داروها اعمال نمایند، می‌باشد.
داروها با اثر بر روی دریافت موادغذایی ، اثر بر روی جذب مواد مغذی، اثر بر روی متابولیسم مواد مغذی و اثر بر روی دفع ادراری مواد مغذی کارایی خود را بر روی مواد مغذی اعمال می‌نمایند. و همچنین مصرف موادغذایی و نیز وضعیت تغذیه‌ای افراد می‌توانند به سه طریق بر روی کارآیی داروها اثر نمایند:
*اثربرروی جذب داروها
*اثربرروی متابولیسم داروها
*اثربرروی دفع ادراری داروها

موارد تداخل اثر دارو ، غذا :
۱- هنگامیکه داروها بایستی همراه موادغذایی مصرف شوند.
۲- هنگامیکه داروها با مکمل مواد مغذی مصرف می‌شوند.
۳- هنگامیکه داروها همراه با الکل مصرف می‌شوند.
۴- هنگامیکه داروها درجهت ایجاد تداخل با ماده مغذی خاصی، مصرف شوند.
۵- هنگامیکه بیمار چندین دارو را باهم مصرف می‌نماید و بیش از یک دارو، باعث تداخل دارو- غذا می‌گردد.
۶- هنگامیکه داروهایی که سبب تداخل می‌شوند برای مدت طولانی دریافت گردند.

تداخل اثر دارو ، غذا – گروه های پرخطر :
۱- افرادی که به هردلیل دچار سوءتغذیه می‌باشند. چرا که دراین افراد اولاً ذخایر موادمغذی موجود دربدن کم می‌باشند وثانیاً درمواردیکه سوءتغذیه باهیپوآلبومینمی همراه است، دفع داروهایی که به آلبومین خون متصل می‌شوند افزایش می‌یابد ودرصورت تداخل این داروها بابرخی از موادمغذی، کارآیی این داروها به میزان زیادی کاهش می‌یابد. ثالثاً درسوءتغذیه شدید، اکسیداسیون داروها دچار نقص می‌شود ولذا اثرداروها عمدتاً تشدید می‌گردد ودرصورتیکه تداخل این داروها بابرخی از مواد مغذی نیز سبب افزایش اثرات این داروها گردد (برای مثال برخی از موادمغذی جذب بعضی از داروها را افزایش می‌دهند) این امر باعث افزایش شدید کارآیی داروها ومسمومیت آنها می‌گردد.
۲- افرادسالمند، مصرف برخی از مواد مغذی از جمله ویتامین‌ها در سالمندان کمتر است واین امر می‌تواند بدلیل مصرف کم‌میوه وسبزی بویژه درسالمندانی که تنها زندگی می‌نمایند باشد.ممکن است جذب برخی از مواد مغذی درافرادسالمند کاهش یافته باشد . سالمندان ممکن است رژیم دارویی چندگانه داشته باشند یعنی چند دارو را بطور توأم مصرف نمایند. وازسوی دیگر مصرف طولانی‌مدت داروها درسالمندان شایع می‌باشد.
۳- زنان باردار، چراکه اولاً نیاز آنها به موادمغذی زیاداست وثانیاً درصورتیکه قبلاً از داروهای ضدبارداری استفاده می‌کرده‌اند این امر می‌تواند روی وضعیت ذخایر برخی از مواد مغذی دربدن آنها اثرسوءداشته باشد.
۴- نوزادان، بدلیل آنکه اولاً نیاز تغذیه‌ای آنها بدلیل رشد سریع زیاد است وثانیاً ذخایرموادمغذی دربدن آنها کم می‌باشد.
اثرات داروها بر دریافت مواد غذایی – تداخل اثر دارو ، غذا:
۱- داروهایی که از طریق سیستم اعصاب مرکزی باعث کاهش اشتها می‌شوند.
۲- داروهایی که از طریق سیستم اعصاب محیطی باعث کاهش اشتها می‌شوند.
۳- داروهایی‌ که با ایجاد حالت تهوع و استفراغ دریافت موادغذایی را کاهش می‌دهند.
۴- داروهایی که از طریق تغییر در حس ‌چشایی باعث کاهش دریافت مواد غذایی می‌شوند.
۵- داروهایی که از طریق ایجاد التهاب دهان و یا ازوفاژیت Esophagitis ( التهاب مری ) باعث کاهش دریافت موادغذایی می‌شوند.
۶- داروهایی که دریافت مواد غذایی را افزایش می‌دهند.
۷- داروهایی که از طریق ایجاد واکنش‌های جانبی برروی دریافت مواد غذایی اثر می‌گذارند.

تداخل اثر دارو ، غذا – اثرات داروها برجذب موادمغذی :
الف – داروهایی که از طریق کاهش زمان ترانزیت روده‌ای بر روی جذب مواد مغذی اثر می‌گذارند.از جمله این داروها می‌توان به داروهای مسهل زیر اشاره نمود:
۱- روغن‌های معدنی؛ روغن‌های معدنی مخلوطی از هیدروکربن‌های مایع بدست آمده از نفت هستند که غیرقابل هضم و جذب می‌باشند. این روغن‌ها نه تنها حرکات دستگاه گوارش را زیاد می‌نمایند و باعث اختلال در هضم و جذب می‌شوند بلکه همچنین چربیها و ویتامین‌های محلول در چربی را درخود حل می‌نمایند و مانع جذب آنها می‌گردند.
۲- روغن کرچک خودش محرک دستگاه گردش گوارش نمی‌باشد بلکه این روغن توسط آنزیم لیپاز دردستگاه گوارش به اسید ریسینولئیک تجزیه می‌شود واین اسید باعث تحریک موضعی روده وافزایش حرکات روده می‌گردد.
۳- داروهای مسهل باعث اختلال در هضم و جذب موادمغذی و بویژه کاهش جذب چربیها، ویتامین‌های محلول در چربی، کاروتنوئیدها، کلسیم،‌منیزیم، پتاسیم و آهن می‌گردند. داروهای مسهل با افزایش حرکات دستگاه گوارش زمان هضم وجذب مواد مغذی را کاهش می‌دهند و این امر بویژه تأثیر بیشتری بر روی هضم و جذب چربیها که نیاز به زمان بیشتری دارند می‌گذارند. و هنگامیکه در جذب چربیها اختلال ایجاد شود آنگاه مواد معدنی بویژه کلسیم، منیزیم، پتاسیم وآهن می‌توانند با اسیدهای چرب جذب نشده تشکیل کمپلکس دهند. ودرنتیجه جذب آنها نیز مختل می‌گردد. از سوی دیگر چون جذب ویتامین‌های محلول در چربی نیز همراه با جذب چربیها صورت می‌گیرد بنابراین هرگونه اختلال درجذب چربیها، باعث اختلال در جذب ویتامین های محلول در چربی نیز می‌گردد.
تداخل اثر دارو ، غذا
ب – داروهای که از طریق تشکیل کمپلکس با مواد مغذی در دستگاه گوارش، بر روی جذب آنها اثر می‌گذارند.
۱- تتراسیکلین (داروی آنتی‌بیوتیک ) این دارو از طریق تشکیل کمپلکس با روی، آهن، منیزیم و بویژه کلسیم در دستگاه گوارش، جذب آنها را مختل می‌نماید. البته هنگامیکه دارو با این مواد مغذی تشکیل کمپلکس می‌دهد جذب دارو نیز مختل می‌شود.
۲- داروهای مانند متیل دوپا ( داروی ضدفشارخون)،کاربی‌دوپا ( مهارکننده آنزیم دوپادکربوکسیلاز که در بیماری پارکینسون همراه با لوودوپا تجویز می‌شود.) و تیروکسین (تجویز در هیپوتیروئیدیسم) در صورتیکه همراه با غذا مصرف شوند جذب آهن را از طریق تشکیل کمپلکس با آن، کاهش می‌دهند.
۳- دو داروی آنتی‌اسید، هیدروکسید آلومینیم و هیدروکسید منیزیم می‌توانند با فسفر موجود در مواد غذایی تشکیل نمک‌های نامحلول فسفات آلومینیم و فسفات منیزیم دهند وباعث دفع فسفر شوند. افرادی که این دو دارو را در دوزهای بالا و طولانی مدت دریافت می‌نمایند ممکن است دچار کمبود فسفر یا بعبارت دیگر دچار سندرم ناشی از تخلیه فسفات شوند و این امر بویژه درافرادی که رژیم غذایی آنها حاوی فسفر کمی است بوجود می‌آید که یکی از علائم این سندرم، استئومالاسی ناشی از کمبود فسفر می‌باشد. این دارو‌ها دفع آهن را هم افزایش می‌دهد.
تداخل اثر دارو ، غذا
ج- داروهایی که از طریق کاهش دادن بازجذب اسیدهای صفراوی، برروی جذب مواد مغذی اثر می‌گذارند.
۱- رزین‌های باند کننده اسیدهای صفراوی مثل، کلستیرامین ، کلستیپول که در درمان هیپرکلسترولمی (بالا بودن سطح کلسترول تام و یا بالا بودن سطح کلسترول ) تجویز می‌شوند، باعث کاهش جذب چربیها، ویتامین‌های محلول در چربی، آهن، کلسیم، منیزیم، پتاسیم، اسیدفولیک، ویتامینC وB می‌شوند.
تداخل اثر دارو ، غذا
د- داروهایی که از طریق تغییر PH محیط دستگاه گوارش، بر روی جذب مواد مغذی اثر می‌گذارند.
۱- داروهای آنتی‌اسید، داروهای مثل هیدروکسید آلومینیم و هیدروکسید منیزیم که به تنهایی و یا بصورت ترکیب با هم و گاهی با ترکیباتی از قبیل بی‌کربنات سدیم بکار می‌روند. داروهای آنتی‌اسید بدلیل بالابردن PH دستگاه گوارش باعث کاهش جذب (کلسیم، مس، آهن ‌غیر هم و اسید فولیک) می‌شوند.
۲- داروهای بلوکه کننده رسپتورهای هیستامینی H2 مانند رانیتیدین، سایمتیدین، فاموتیدین. چون باعث کاهش ترشح اسید معده می‌شوند لذا این امر باعث کاهش رهاشدن B12 از پروتئین‌های متصل به آن می‌گردد و لذا جذب ویتامین B12 در اثر مصرف این داروها کاهش می‌یابد. از سوی دیگر این داروها باعث کاهش ترشح فاکتور داخلی نیز می‌شوند واز این طریق نیز جذب ویتامین B12 را کاهش می‌دهند. البته این داروها نیز همانند آنتی‌اسیدها بعلت افزایش PH دستگاه گوارش باعث کاهش جذب کلسیم، مس، آهن غیر‌هم و اسید فولیک نیز می‌شوند. کاهش ترشح اسید باعث کاهش ترشح فاکتور داخلی می‌شود.